TLDR

Veel rug patiënten met overgewicht krijgen te horen dat ze klachten hebben omdat ze te dik zijn, maar is dat ook zo?

De literatuur laat een veel genuanceerder beeld zien waarbij er waarschijnlijk wel enige correlatie bestaat tussen rugklachten en overgewicht maar dat betekent zeker niet dat overgewicht de oorzaak is van rugpijn. 

Rugpijn is multifactorieel en er is dan ook niet 1 specifieke oorzaak voor aan te wijzen, het is meer een samenloop van omstandigheden.

Rugpijn en overgewicht

Bij ons in de praktijk horen we regelmatig uitspraken in de trant van: “ik weet wel dat mijn rugklachten komen door overgewicht, maar afvallen lukt me maar niet.”

Laten we hier samen eens rustig naar kijken. 

Er zitten eigenlijk 2 problemen en mogelijk ook 2 hulpvragen verpakt in deze ene zin, namelijk: ik heb rugpijn en ik kan maar niet afvallen. Patiënt wil in ieder geval hulp bij het eerste probleem en misschien ook wel bij het 2^e probleem.

Voor we gaan kijken naar oplossingen voor deze problemen moeten we eerst de aanname bekijken die er gedaan wordt; overgewicht veroorzaakt rugklachten. Deze aanname wordt zo vaak gedaan door artsen en patiënten dat we bijna zouden gaan geloven dat het klopte, maar is dat wel zo?

Ik ben hier zelf ook erg benieuwd naar, ik heb zelf geen rugklachten gelukkig, maar ben op moment van schrijven 44 jaar oud, 178cm en 98kg, daarmee kom ik voorbij de categorie overgewicht en in de categorie milde obesitas terecht.

Of BMI we een adequate manier is om overgewicht en obesitas te bepalen daar zal ik een andere blog over schrijven (spoiler alert: niet echt).

De mensen die mijn blogs een beetje kennen voelen hem al aankomen, om te kijken of overgewicht rugklachten veroorzaakt moeten we eerst maar eens kijken wat de wetenschappelijke literatuur laat zien.

Er wordt zo verschrikkelijk veel gepubliceerd over rugklachten en overgewicht dat ik een aantal kaders heb gesteld voor mijn zoektocht:

1. Artikelen mogen maximaal 5 jaar oud zijn (dit is in de wetenschap een gebruikelijke kader om te zorgen dat de informatie niet al achterhaald is)
2. Artikelen moeten een review, systematic review en of meta-analyse zijn (dit zijn de hoogste bewijsniveaus in medisch wetenschappelijke literatuur, die eerder gedane onderzoeken samenvoegen)
3. Artikelen moeten betrekking hebben op mensen met verschillende beroepen (dus niet een onderzoek die alleen kijkt naar atleten of fabrieksarbeiders of verpleegkundigen)

Risicofactoren voor rugpijn

In de afgelopen 5 jaar waren er 6 artikelen die aan mijn criteria voldeden.

Felicio et al(1) concludeerden in hun studie uit 2022 dat voor ouderen (60+) er alleen voor depressive gevoelens sterk bewijs was dat het een risico factor was voor rugklachten. Voor overgewicht of obesitas als risicofactor vonden zij onvoldoende bewijs.

Aan de andere kant van het leeftijdsspectrum vonden Oiestad et al. (2) dat er geen bewijs was voor BMI als risico factor voor rugklachten bij jongvolwassenen tussen de 18 en 29 jaar oud.

Li et al(3) publiceerden dit jaar een review naar de risicofactoren voor rugklachten in de chinese populatie, hiervoor keken ze naar de resultaten van 15 studies met in totaal 86575 mensen tussen de 17 en 75 jaar oud. Zij vonden de volgende risico factoren: 

1. Roken
2. BMI > = 28
3. Vrouwelijk geslacht
4. Vibraties tijdens werk
5. Overuren werken
6. Gebrek aan lichaamsbeweging

Wel zeggen ze er nadrukkelijk bij dat de onderzoeken die zijn bekeken weinig zekerheid bieden en dat deze resultaten voorzichtig moeten worden geïnterpreteerd.

Wat mij opvalt is dat een aantal van deze factoren op elkaar van invloed zijn, als je minder beweegt heb je meer kans op overgewicht en andersom, roken zal een negatieve invloed hebben op lichaamsbeweging en iemand die meer sport zal meestal niet roken. Als je heel veel overwerkt dan heb je minder tijd om te sporten. 

Ook moeten hierbij culturele verschillen worden meegewogen, in China is overwerken niet hetzelfde als hier in Nederland(4,5), ook is de rookcultuur anders, 40% van alle sigaretten wereldwijd worden door Chinese mannen gerookt(6).

Kahere et al(7) hebben gekeken naar de risico factoren voor Afrikanen die zuidelijk van de Sahara wonen vonden ook overgewicht en gebrek aan beweging als risico factoren maar benoemen specifiek dat rugpijn multifactorieel is en dat psychosociale factoren een zeer belangrijke rol spelen.

Ook hier moeten we meewegen dat er culturele verschillen aanwezig zijn en dat de gemiddelde Nederlander een stuk langer leeft en betere gezondheidszorg tot zijn beschikking heeft dan de gemiddelde Afrikaan(8), toch is deze conclusie niet heel anders dan verwacht.

In 2022 hebben You et al(9) gekeken naar wat er bekend was over de relatie tussen buik omtrek, heup/taille verhouding, vet massa, bmi en rugklachten. Zij concludeerden dat er wel een relatie was tussen de buikomtrek, verhouding heup/taille, en vetmassa en rugklachten maar niet tussen BMI en rugklachten.

Wat moet ik hiermee?

Geen van deze onderzoeken gaat specifiek over de Nederlandse bevolking en 2 gaan alleen over bepaalde leeftijdsgroepen. 

We kunnen natuurlijk wel enkele aannames doen:

1. Wat voor 18-29 jaar geldt en voor 60+ zal waarschijnlijk ook wel kloppen voor de volwassenen van middelbare leeftijd.
2. Door onze multiculturele samenleving kunnen we wel aannemen dat onderzoeken gedaan in andere delen van de wereld in elk geval deels gelden in Nederland

Als we deze aannames doen dan komen 3 onderzoeken tot de conclusie dat BMI geen risicofactor is voor rugpijn (1 daarvan geeft echter wel aan dat buik omtrek en vetmassa dat wel zijn) en 2 onderzoeken geven aan dat het wel een risicofactor is maar dat hun resultaten met een korrel zout moeten worden genomen.

Interessant is dat 3 van de 5 onderzoeken aangeven dat psychosociale factoren een belangrijke rol spelen en alle onderzoeken zijn het eens dat rugklachten multifactorieel zijn (dat wil zeggen er zijn altijd meerdere oorzaken tegelijk aanwezig).

Tot slot dan nog de vraag: Kunnen we deze literatuur überhaupt vertrouwen? Een onderzoek uit 2019 waarbij gekeken werd naar de bevindingen van 47 onderzoeken op dit gebied kwam tot de conclusie dat slechts 5 van de 47 onderzoeken correct de risicofactoren rapporteerden! (10)

Is overgewicht nou wel of geen risico voor rugpijn?

Mijn mening over rugpijn en overgewicht

Wat nu volgt is mijn eigen persoonlijke mening:

Ik denk niet dat overgewicht een risicofactor is voor het ontstaan van rugklachten.

Ik denk dat overgewicht samenhangt met rugklachten omdat er andere factoren zijn die bij beiden een rol spelen. 

Wat ik daarmee bedoel? 

Nou als je te weinig beweegt zul je waarschijnlijk eerst aankomen en als je te weinig blijft bewegen krijg je vanzelf rugpijn. Ook psychosociale klachten zoals depressiviteit zorgen voor minder bewegen, vaak een toename in gewicht (dat doen de antidepressiva ook overigens) en een andere beleving van de rugpijn waardoor rugklachten toe kunnen nemen.

Ook denk ik dat het mogelijk is dat rugklachten juist de oorzaak zijn van de andere klachten, als je last van je rug hebt en je gaat daardoor minder bewegen kun je ook depressief worden en aankomen.

Kortom ik denk dat rugklachten ingewikkeld zijn en het wegzetten als “je bent te dik en daarom heb je rugpijn” vind ik een ongelofelijk zwakte bod.

Dus ik hoef niet af te vallen?

Dat weet ik niet, eigenlijk ben jij de enige die kan bepalen of je af moet/wil vallen. Het is in veel gevallen medisch wel verstandig om naar een redelijk gemiddeld gewicht te streven maar er zijn zoveel situaties waarin dat niet of zeer moeilijk haalbaar is en tegen een veel te hoge prijs. Daarmee bedoel ik dat als je al je levensvreugde moet opofferen om 20 jaar lang te jojoën je waarschijnlijk beter je gewicht constant had kunnen houden ook al was dat gewicht iets te hoog

Er zijn heel veel factoren waarvan we weten dat ze positieve invloed hebben op de gezondheid en ik denk dat het beter is ons te richten op gezonde processen (lees: gedrag) dan ons blind te staren op de uitkomst (lees: maatje 34). 

Die factoren zijn onder andere:

1. Adequate slaap (kwaliteit en kwantiteit)
2. Voldoende lichaamsbeweging
3. Voldoende zonlicht en buitenlucht
4. Gezond eetpatroon
5. Geen drank, sigaretten of drugs
6. Gezonde gedachten
7. Spirituele ontwikkeling
8. Andere mensen helpen/ een doel hebben in het leven

En nu??

Als je last hebt van rugklachten en je hebt overgewicht, staar je niet blind niet op het getal op de weegschaal maar probeer positieve gewoonten te ontwikkelen en concentreer je op het proces. Rugklachten hebben zelden tot nooit 1 oorzaak maar zijn vrijwel altijd een samenloop van omstandigheden!

Twijfel je over je klachten of duren ze langer dan 3 weken zonder verandering? Maak dan een afspraak bij je huisarts of fysiotherapeut.

Bronnen

1.           Felício DC, Filho JE, de Oliveira TMD, Pereira DS, Rocha VTM, Barbosa JMM, et al. Risk factors for non-specific low back pain in older people: a systematic review with meta-analysis. Arch Orthop Trauma Surg [Internet]. 2021 May 21;142(12):3633–42. Available from: https://link.springer.com/10.1007/s00402-021-03959-0

2.           Øiestad BE, Hilde G, Tveter AT, Peat GG, Thomas MJ, Dunn KM, et al. Risk factors for episodes of back pain in emerging adults. A systematic review. Eur J Pain [Internet]. 2020 Jan 1;24(1):19–38. Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31433541

3.           Li Q, Peng L, Wang Y, Yang Y, Wang Z. Risk factors for low back pain in the Chinese population: a systematic review and meta-analysis. BMC Public Health. 2024 Dec 1;24(1). 

4.           Sarah Dai; Li Tao. bbc. 2019 [cited 2024 Jul 16]. “China’s work ethic stretches beyond ‘996’ as tech companies feel the impact of slowdown”. South China Morning Post. Available from: https://www.scmp.com/tech/start-ups/article/2183950/chinas-work-ethic-stretches-beyond-996-tech-companies-feel-impact

5.           Denise Hruby. https://www.bbc.com/worklife/article/20180508-young-chinese-are-sick-of-working-overtime. 2018 [cited 2024 Jul 16]. young chinese are sick of working overtime. Available from: https://www.bbc.com/capital/story/20180508-young-chinese-are-sick-of-working-overtime

6.           Chan KH, Xiao D, Zhou M, Peto R, Chen Z. Tobacco control in China. Lancet Public Health [Internet]. 2023 Dec 1;8(12):e1006–15. Available from: https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S2468266723002426

7.           Kahere M, Hlongwa M, Ginindza TG. A Scoping Review on the Epidemiology of Chronic Low Back Pain among Adults in Sub-Saharan Africa. Int J Environ Res Public Health [Internet]. 2022 Mar 3;19(5). Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35270657

8.           Eurostat. Africa-EU-key statistical indicators Statistics Explained [Internet]. Available from: https://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/

9.           You Q, Jiang Q, Li D, Wang T, Wang S, Cao S. Waist circumference, waist-hip ratio, body fat rate, total body fat mass and risk of low back pain: a systematic review and meta-analysis. Vol. 31, European Spine Journal. Springer Science and Business Media Deutschland GmbH; 2022. p. 123–35. 

10.        Ardakani EM, Leboeuf-Yde C, Walker BF. Can We Trust the Literature on Risk Factors and Triggers for Low Back Pain? A Systematic Review of a Sample of Contemporary Literature. Vol. 2019, Pain Research and Management. Hindawi Limited; 2019.